اصطلاح بیماری های منتقله جنسی یا sexually transmitted disease ( STD ) به دسته ای از بیماری ها اطلاق می شود که هنگام مقاربت جنسی از فرد آلوده به فرد دیگر منتقل می شود . داشتن رابطه جنسی از طربق واژن ، مقعد یا دهان با فرد مبتلا به یکی از این بیماری ها شما را نیز در خطر ابتلا قرار می دهد .
نشانه های بیماری های مقاربتی در مردان :
در برخی موارد این بیماری ها علائم خاصی ندارند ؛ اما شایع ترین نشانه ها در مراحل پیشرفته بیماری عبارت اند از :
• درد یا احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
• زخم ها ، بثورات یا برآمدگی ها روی آلت تناسلی ، بیضه ها ، مقعد ، باسن ، ران ، داخل یا اطراف دهان
• ترشحات غیر معمول یا خونریزی از آلت تناسلی
• احساس درد یا متورم شدن بیضه ها
نشانه های بیماری های مقاربتی در زنان :
همانند بیماری های منتقله جنسی در مردان ، در زنان نیز نشانه هایی که با پیشرفت بیماری خودنمایی می کنند ، عبارتاند از :
• درد یا احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
• زخم ها ، بثورات و برآمدگی های غیر معمول در اطراف واژن
• ترشحات یا خونریزی های غیر معمول از واژن
• خارش داخل یا اطراف واژن
شایع ترین بیماری های مقاربتی
ویروس پاپیلومای انسانی ( HPV )
این ویروس می تواند از طریق تماس پوستی فرد آلوده و یا تماس جنسی به شریک جنسی منتقل شود . سویه های مختلفی از ویروس وجود دارد که برخی از آن ها خطرناک تر هستند . شایع ترین علامت HPV بروز زگیل بر روی دستگاه تناسلی ، دهان یا گلو است .
برخی سویه های این ویروس همانند HPV-۱۶ و HPV-۱۸ می توانند پس زمینه را برای بروز سرطان های زیر مهیا کنند :
• سرطان دهان
• سرطان دهانه رحم ( عامل ۷۰ درصد سرطان های دهانه رحم ویروس پاپیلوما است )
• سرطان مهبل
• سرطان آلت مردانه
• سرطان رکتال یا مقعد
درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد . با این حال واکسن HPV با نام گارداسیلکه کارآزمایی های بالینی را طی کرده است ، کاربرد فراوانی در جلوگیری از ابتلا دارد .
هپاتیت B ( Hepatitis )
هپاتیت B ویروس پنهانی است که آسیب شدیدی به کبد وارد می کند . این ویروس از طریق تماس با خون و مایعات دیگر بدن فرد آلوده گسترش مییابد . افراد سالم از طریق رابطه جنسی ، استفاده از سوزن مشترک و در هنگام تولد و نیز تیغ و ماشین اصلاح و مسواک مشترک می توانند آلوده شوند . هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد؛ اما داروها می توانند ویروس را تحت کنترل نگه دارند . واکسن موثری برای پیشگیری از هپاتیت B وجود دارد که از فرد در مقابل ابتلا به این بیماری محافظت می نماید .
فرد در عفونت حاد ممکن است دچار تهوع ، دل درد ، تیرگی ادرار ، خستگی و زردی پوست یا چشم ها شود . عفونت مزمن ممکن است منجر به سیروز کبد و سرطان کبد شود . بسیاری از افراد سال ها بدون علامت هستند .
بیماری ایدز ( AIDS )
در سال ۲۰۱۶ مشخص شد که ۳۷ میلیون نفر در سراسر دنیا با ویروس HIV زندگی می کنند که از این مقدار ۲ میلیون نفر به کودکان زیر ۱۵ سال اختصاص داشت . ویروس HIV با تخریب سربازان سیستم ایمنی یعنی سلول های دفاعی لنفوسیت T بدن را آماده ابتلا به انواع عفونت های ویروسی ، باکتریال ، قارچی و برخی سرطان ها می کند . درصورتی که این ویروس کنترل نشود و درمان های لازم اتخاذ نگردد ، بدن وارد فاز سوم بیماری یعنی ایدز می شود . با روش های درمانی امروزی بسیاری از افراد با ویروس HIV زندگی می کنند ؛ اما به مرحله ایدز نمی رسند .
در مراحل ابتدایی بیماری ، تظاهرات بسیار شبیه یک آنفولانزای ساده است و موارد زیر قابل مشاهده است :
• تب و لرز
• تورم غدد لنفی
• گلو درد
• سر درد
• آبریزش
• راش پوستی
پس از حدود یک ماه این علائم ناپدید می شوند . اما بدن هنوز حامل ویروس است و ممکن است نشانه های جدی تر پس از سال ها آشکار شود . هنوز درمان قطعی برای این بیماری آمیزشی به اثبات نرسیده است و روش های درمانی بر پایه مدیریت تهاجم ویروس باعث تاخیر در بروز فاز ایدز می شود . علاوه بر این درمان های رایج امروزی نرخ انتقال این ویروس به شریک جنسی را کاهش می دهند . این درمان ها سطح مقادیر ویروس را به کمترین حد ممکن می رسانند و از این طریق امکان انتقال ویروس طی مقاربت به حداقل می رسد .
در صورتی که تست های آزمایشگاهی تشخیص HIV انجام نشود ، شاید شخص تا چندین سال به وجود ویروس در بدن خود پی نبرد . طبق مطالعات انجام شده ، تمامی افراد بین ۱۳-۶۴ سال حداقل باید یک بار تست های تشخیصی این ویروس را داده باشند . این مقدار برای افراد در معرض خطر همانند پرسنل بهداشتی درمانی به انجام تست به صورت سالانه حتی بدون وجود علائم می رسد . شایع ترین راه انتقال ویروس HIV از طریق تماس جنسی واژینال یا مقعدی فرد آلوده بدون استفاده از کاندوم است . استفاده از کاندوم در طی تمام مقاربت های جنسی برای این افراد ضروری است . این نکته حائز اهمیت است که حتی مایعی که قبل از انزال نیز از فرد خارج می شود ، حاوی ویروس است و قابلیت انتقال عفونت را دارد .
سیفلیس ( Syphilis )
این بیماری یکی دیگر از بیماری های منتقله جنسی باکتریایی است و معمولاً در مراحل ابتدایی نشانه هایی را ظاهر نمی کند . اولین علامت از این بیماری زخم های کوچک به نام شانکروئید ( Chancroid ) روی آلت تناسلی ، مقعد یا دهان است . این زخم ها بدون درد هستند ؛ اما منبع عفونت به شمار می روند . آنتی بیوتیک ها به راحتی سیفلیس را از بین می برند ، به شرطی که بیماری در مراحل ابتدایی شناسایی شود . سیفلیس مادرزادی در کودکان تازه متولد شده به شدت خطرناک و کشنده است . همین امر اهمیت کنترل مادران باردار نسبت به بیماری های مقاربتی همانند سیفلیس را بیش از پیش آشکار می کند .
نشانههای بعدی سیفلیس عبارتند از :
• راش پوستی
• تب
• خستگی
• سر درد
• درد مفاصل
• کاهش وزن
• ریزش مو
در صورت درمان نشدن این بیماری برخی علائم جدی را به دنبال خواهد داشت :
• از دست دادن بینایی و شنوایی
• از دست دادن حافظه
• بیماری های ذهنی
• عفونت های مغزی و طناب نخاعی
• بیماری های قلبی
سوزاک ( Gonorrhea )
این بیماری توسط یک باکتری به نام نایسریا گنورهآ ایجاد می شود . شایع ترین نشانه های بروز بیماری عبارتند از :
• ترشحات سفید ، زرد و یا سبز رنگ خارج شده از آلت تناسلی
• درد و احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
• تکرر ادرار بیش از حد نرمال
• خارش اطراف ناحیه تناسلی
• گلو درد
در صورت درمان نشدن سوزاک می تواند به ناباروری و سرطان های مجاری ادرار منتهی شود . این باکتری هنگام زایمان می تواند از مادر آلوده به نوزاد منتقل شود .
هرپس تناسلی ( Genital Herpes )
هرپس نام اختصاری یک ویروس بنام ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است . دو سویه از ویروس بنام های HSV تیپ یک و دو وجود دارد و هر دو از طریق تماس جنسی منتقل می شوند . هرپس یکی از شایع ترین بیماری های منتقله جنسی است . طبق گزارشات انجمن مبارزه و پیشگیری از بیماری ها از هر ۶ نفر فرد بین ۱۴-۴۹ سال یک نفر به بیماری هرپس تناسلی مبتلا است . هرپس در مراحل اولیه باعث بروز زخم ها و تاول های دهانی می شود که به هرپس دهانی معروف است و در این مرحله ویروس از طریق
رابطهی جنسی دهانی ( اورال ) امکان انتقال دارد.
هرپس در هنگام بارداری به جنین داخل رحم و یا هنگام زایمان منتقل می شود و باعث ایجاد فرم هرپس مادرزادی در کودک که بسیار خطرناک است خواهد شد . درمان های رایج برای هرپس مبتنی بر کاهش نرخ شیوع و تسکین علائم و دردهای آن است و می تواند احتمال انتقال در حین رابطه ی جنسی را کاهش دهد .
تریکومونازیس ( Trichomoniasis )
یکی دیگر از
بیماری های مقاربتی جنسی با انگلی به نام تریکوموناس و از طریق تماس جنسی ایجاد می شود . در هنگام پیشرفت بیماری برخی علائم زیر بروز پیدا می کند :
• ترشحات غیر معمول از آلت تناسلی
• سوزش و خارش اطراف ناحیه تناسلی
• درد و احساس ناراحتی هنگام آمیزش یا ادرار کردن
• تکرر ادرار
کلامیدیا ( Chlamydia )
عفونت کلامیدیا که ناشی از یک باکتری به همین نام است ، بنابر گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها شایع ترین بیماری STD در بین آمریکایی هاست . در بیشتر موارد تا پیشرفت بیماری علائم خاصی وجود ندارد و شایع ترین علائم عبارتند از :
۱) درد یا احساس ناراحتی هنگام مقاربت یا ادرار کردن
۲) ترشحات زرد یا سبز رنگ خارج شده از آلت تناسلی مرد یا زن
۳) درد در قسمت پایینی شکم
• در صورت درمان نشدن این بیماری می تواند به ناباروری ، عفونت مجاری ادرار ، غدد پروستات و یا بیضه ها و همچنین بیماری التهابی لگن یا PID منتهی شود .
• در صورتی که مادر باردار مبتلا به عفونت کلامیدیا درمان نشود ، می تواند بیماری را به فرزند خود هنگام زایمان منتقل کند و کودک متولد شده از بیماری هایی همچون پنومونی ، کوری یا عفونت گوش رنج خواهد برد .
• آنتی بیوتیک ها به راحتی قادر به از بین بردن عفونت و باکتری کلامیدیا هستند .
بیماریهای منتقله جنسی قابل درمان
• کلامیدیا
• سیفلیس
• سوزاک
• تریکوموناس
اگر چه کاندوم در پیشگیری از گسترش برخی بیماری های مقاربتی بسیار مفید است ، در مقابل همه موثر نیست . کاندوم در جلوگیری از انتقال سوزاک ، کلامیدیا ، ایدز و تریکوموناس موثر است ؛ اما در مقابل هرپس ، سیفلیس و زگیل تناسلی از فرد محافظت نمی کند . این عفونت ها می توانند از طریق تماس پوست با ضایعات پوستی عفونی که با کاندوم پوشیده نمی شوند ، گسترش یابن د. همچنین کاندوم هیچ محافظتی در مقابل شپش ناحیه تناسلی و گال ارائه نمی دهد .
جلوگیری از بروز بیماری های آمیزشی
• اجتناب از تماس جنسی با فرد آلوده امن ترین راه برای جلوگیری ابتلا به این بیماری هاست .
• در صورت مقاربت با فرد آلوده استفاده از کاندوم ضرورت دارد .
• استفاده از کاندوم می تواند بهترین روش برای جلوگیری از انتقال عوامل ایجاد کننده بیماری از طریق مایع منی یا خون باشد .
• همانطور که گفته شد ، برخی بیماری های مقاربتی از طریق تماس پوستی منتقل می شوند ، در این موارد برای کاهش احتمال انتقال پوشش دهی کاندوم در قسمت هایی از آلت تناسلی که دارای زخم و عفونت است ، اهمیت بسیار دارد .
نکته بسیار مهم این است که بیشتر بیماران به خصوص خانم ها بدون علامت هستند . افراد مبتلا به بیماری های آمیزشی ممکن است علامتی نداشته باشند و کاملاً سالم به نظر آیند و بیماری را منتشر کنند و این امر مشکلات فراوانی در راه کنترل و جلوگیری از این بیماری ها فراهم می آورد . امید است با افزایش دانش جنسی در بین افراد و آموزش های مراقبت از خود نسبت به رفتارهای پر خطر بهخصوص برای دختران و پسران در سنین بلوغ نرخ بروز و شیوع این بیماری ها کاهش یافته و شاهد ارتقای سلامت جنسی در جامعه باشیم .